Τι είναι το Χρήμα και πώς Συγκρίνονται τα Μετρητά με τα Ομόλογα, τον Χρυσό και το Bitcoin

Ο Ηλεκτρονικός Οδηγός Επενδύσεων...

Το τι είναι χρήμα αποτελεί ένα αρκετά πολύπλοκο ζήτημα. Για κάποιον χρήμα είναι μόνο τα μετρητά, γιατί μπορείς να τα ξοδέψεις παντού και πάντα. Για κάποιον άλλον, χρήμα είναι οι χρυσές λίρες, καθώς μέσα στον χρόνο δεν χάνουν ποτέ την αξία τους. Σε γενικές γραμμές το χρήμα εξυπηρετεί δύο βασικές αποστολές, η μία αφορά τη λειτουργία του ως μέσο συναλλαγών (medium of exchange) και η δεύτερη την ικανότητα του να αποθηκεύει πλούτο μέσα στον χρόνο (store of value). Σε αυτό το πλαίσιο, εξετάζεται το κατά πόσο διαφορετικές κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων μπορούν να θεωρηθούν ως χρήμα, δίδοντας έμφαση στην ικανότητα τους να διατηρούν την αξία τους μέσα στον χρόνο..

Οι Ιδιότητες του Χρήματος

Όπως αναφέρθηκε και αρχικά, το χρήμα διαθέτει κάποιες βασικές ιδιότητες:

Ικανότητα αποδοχής σε συναλλαγές (medium of exchange), αλλά και αποδοχή κατά την αποπληρωμή δανείων
Λογιστική ικανότητα τιμολόγησης αγαθών και υπηρεσιών
Διατήρηση της αξίας του μέσα στον χρόνο (store of value)
Ικανότητα εύκολης αποθήκευσης αλλά και ανάκτησης της αγοραστικής αξίας του

Ας ξεκινήσουμε όμως ορίζοντας ένα μέσο συναλλαγών

Ένα μέσο συναλλαγών χρησιμοποιείται για τη διευκόλυνση της αγοροπωλησίας αγαθών και υπηρεσιών σε μια οικονομία. Για να λειτουργήσει ένα μέσο συναλλαγών προϋποθέτει την ύπαρξη ενός ευρύτερου νομισματικού συστήματος που προσφέρει ένα πρότυπο τιμολόγησης αγαθών και υπηρεσιών. Όλα τα μέρη σε μία συναλλαγή πρέπει να αποδέχονται αυτό το πρότυπο. Όσο αφορά αυτήν την πρώτη ιδιότητα, της λειτουργίας δηλαδή ως μέσο συναλλαγών, τα μετρητά είναι ο αδιαμφισβήτητος βασιλιάς.

Διατήρηση της αξίας του χρήματος μέσα στον χρόνο

Η διατήρηση της αξίας του χρήματος μέσα στον χρόνο είναι επίσης μια πολύ σημαντική ιδιότητα. Ένα περιουσιακό στοιχείο για να θεωρηθεί ως ένα μέσο διατήρησης αξίας πρέπει να μπορεί να αποθηκευτεί και να ανακτηθεί χωρίς να υποβαθμίζεται η αγοραστική αξία του. Με άλλα λόγια, θα πρέπει με την πάροδο του χρόνου, είτε να έχει την ίδια αγοραστική δύναμη, είτε και μεγαλύτερη.

Συγκρίνοντας την ικανότητα διαφορετικών περιουσιακών στοιχείων να λειτουργήσουν ως χρήμα

Παρακάτω θα συγκριθεί μια σειρά διαφορετικών περιουσιακών στοιχείων όσο αφορά την ικανότητα τους να λειτουργήσουν ως χρήμα. Σημειώνεται ξανά ότι η διατήρηση της αξίας του χρήματος (store of value) σημαίνει τη διατήρηση της αγοραστική του δύναμης μέσα στον χρόνο.

Μετρητά (FIAT χρήμα)

Μέσος ιστορικός πληθωρισμός: περίπου 3,0% (EE)
Επιτόκιο: 0,43% (Ελλάδα, 2023)
Προσφορά: Άπειρη (+∞)
Εφαρμογή ως μέσο συναλλαγών: Άριστη
Εφαρμογή ως μέσο τιμολόγησης: Άριστη
Αποθήκευση: Πολύ εύκολη
Ανάκτηση: Πολύ εύκολη

Τα μετρητά αναφέρονται στη νομισματική μονάδα που εκδίδεται από μία κυβερνώσα αρχή με σκοπό την τιμολόγηση αγαθών και υπηρεσιών αλλά και τη διενέργεια συναλλαγών στην τοπική αγορά. Η λειτουργία των μετρητών ως μέσο συναλλαγών (medium of exchange) είναι άριστη. Το ίδιο όμως δεν ισχύει όσο αφορά την ικανότητα τους να αποθηκεύουν πλούτο μέσα στον χρόνο (store of value).

Η διατήρηση της αξίας του φυσικού χρήματος (FIAT money) μέσα στον χρόνο είναι εξαιρετικά αμφίβολη, καθώς η ύπαρξη πληθωρισμού σημαίνει ότι το φυσικό χρήμα χάνει συνεχώς την αγοραστική αξία του. Σημειώνεται ότι στην Ελλάδα ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός κατά την περίοδο 1960-2022 υπολογίζεται σε 8%.

Από την άλλη όμως, εάν το φυσικό χρήμα κατατεθεί σε ένα τραπεζικό λογαριασμό μπορεί προσφέρει ένα ετήσιο επιτόκιο. Συνεπώς, μια απλοποιημένη εξίσωση της δυνατότητας του φυσικού χρήματος να διατηρεί την αξία του θα μπορούσε να είναι και η παρακάτω:

■ Διακράτηση Χρήματος = Τρέχουσα Αξία x (Ετήσιο Επιτόκιο - Ετήσιος Πληθωρισμός)

Το ετήσιο επιτόκιο θεωρητικά δύναται να καλύψει την απώλεια του πληθωρισμού. Στην πραγματικότητα όμως, το ετήσιο επιτόκιο που προσφέρεται στις τραπεζικές καταθέσεις υπολείπεται σημαντικά του πληθωρισμού (ειδικά σήμερα), και ως αποτέλεσμα, η ικανότητα του φυσικού χρήματος να αποθηκεύει αξία μέσα στον χρόνο είναι ιδιαίτερα περιορισμένη.

Έντοκα Γραμμάτια του Δημοσίου (παρόμοια των κρατικών ομολόγων με μικρή διάρκεια)

Πληθωρισμός: Ίδιος με τα μετρητά
Επιτόκιο: 5,0% (11/2023 Ελληνικά 3-μηνιάια)
Προσφορά: Περιορισμένη
Εφαρμογή ως μέσο συναλλαγών: Ανύπαρκτη
Εφαρμογή ως μέσο τιμολόγησης: Ανύπαρκτη
Αποθήκευση: Πολύ εύκολη
Ανάκτηση: Εύκολη (3-μηνιαία)

Για κάποιους επενδυτές, τα έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου πληρούν τις προϋποθέσεις ώστε να θεωρηθούν χρήμα. Ο λόγος είναι ότι παράγουν εισόδημα προσφέροντας εύκολη αποθήκευση και ασφάλεια. Με δεδομένο ότι τα έντοκα γραμμάτια έχουν διάρκεια 3, 6 ή 12 μήνες, η ανάκτηση της αγοραστικής αξίας τους είναι πολύ άμεση.

Τα έντοκα γραμμάτια του Δημοσίου αποτελούν μια εξαιρετική εναλλακτική τοποθέτηση έναντι των τραπεζικών καταθέσεων, ειδικά σε περιόδους που η απόδοση τους είναι πολύ υψηλότερη από το επιτόκιο καταθέσεων των τραπεζών. Αν για κάποιο λόγο στο μέλλον τα έντοκα γραμμάτια χάσουν την αξία τους, για τον ίδιο λόγο, τα χρήματα στην τράπεζα θα χάσουν επίσης την αξία τους.

Πολύτιμα Μέταλλα (κυρίως χρυσός)

Πληθωρισμός (χρυσός): Εκτίμηση 1,2% (περίπου 2.500-3.000 μετρικοί τόνοι χρυσού εξορύσσονται ετησίως)
Επιτόκιο: 0%
Προσφορά: Συνολικά 244.000 μετρικοί τόνοι χρυσού (187.000 τόνοι έχουν ήδη εξορυχθεί, ενώ εκτιμώνται άλλοι 57.000 τόνοι μέσα στη γη)
Εφαρμογή ως μέσο συναλλαγών: Πολύ μικρή και που περιορίζεται στις χρυσές λίρες
Εφαρμογή ως μέσο τιμολόγησης: Ανύπαρκτη
Αποθήκευση: Πολύ δύσκολη
Ανάκτηση: Δύσκολη (μεγάλα τέλη)

Αντίθετα με τα μετρητά, ο χρυσός και τα άλλα πολύτιμα μέταλλα έχουν αποδείξει την ικανότητα τους να αποθηκεύουν αξία μέσα στον χρόνο, ας δούμε λοιπόν γιατί:

□ Έχουν χαμηλό πληθωρισμό ενώ η νέα προσφορά τους (mining) είναι σχετικά περιορισμένη

□ Ένα κομμάτι της νέας προσφοράς καταναλώνεται από διάφορες βιομηχανίες (κοσμηματοποιία, βιομηχανικές εφαρμογές κλπ.)

□ H διάρκεια ζωής των πολύτιμων μετάλλων είναι ουσιαστικά παντοτινή

□ Ιστορικά έχουν καταγραφεί στη μνήμη της ανθρωπότητας ως ένα αξιόπιστο μέσο αποθήκευσης πλούτου

Παρά το γεγονός ότι δεν προσφέρουν επιτόκιο, τα πολύτιμα μέταλλα αποτελούν μία αξιόπιστη τοποθέτηση, ειδικά σε περιόδους υψηλού πληθωρισμού και νομισματικής αβεβαιότητας (όπως σήμερα). Το πρόβλημα τους είναι κυρίως η αποθήκευση τους, αλλά και η ανάκτηση της αγοραστικής τους δύναμης (καθώς το κόστος ανταλλαγής τους είναι μεγάλο). Η τοποθέτηση ενός ποσοστού της τάξης του 10% της αξίας ενός χαρτοφυλακίου σε χρυσό ίσως αποτελεί μακροπρόθεσμα την πιο ενδεδειγμένη στρατηγική.

Νέο Ψηφιακό Χρήμα (Bitcoin)

Πληθωρισμός: 1,74% (βαίνει μειούμενος κάθε 4 χρόνια)
Επιτόκιο: 0% (Μέσα από την τοποθέτηση σε πρωτόκολλα DeFi δύναται να προσφέρει κάποια απόδοση)
Προσφορά: 21 εκατομμύρια Bitcoin (max supply)
Εφαρμογή ως μέσο συναλλαγών: Μικρή σήμερα, αλλά αυξανόμενη
Εφαρμογή ως μέσο τιμολόγησης: Πολύ μικρή
Αποθήκευση: Πολύπλοκη σήμερα (hardware wallet)
Ανάκτηση: Εύκολη

Το ψηφιακό νόμισμα Bitcoin αποτελεί ένα αποκεντρωμένο σύστημα πληρωμών που εστιάζει στην εξάλειψη των μεσαζόντων αλλά και στη διατήρηση της αξίας μέσα στον χρόνο (store of value). Καθώς όμως βγήκε μόλις το 2010, χρειάζεται πολύ περισσότερο χρόνο ώστε να θεωρηθεί ένας αξιόπιστος τρόπος διατήρησης αξίας. Το μεγάλο του πλεονέκτημα είναι η πολύ μικρή προσφορά νομισμάτων (21 εκατομμύρια Bitcoin) και ο πολύ χαμηλός πληθωρισμός, που βαίνει και μειούμενος μέσα στον χρόνο. Το μεγάλο του μειονέκτημα είναι η δύσκολη αποθήκευση, αλλά και η μεγάλη μεταβλητότητα της τιμής τους. Μετά την εισαγωγή του Bitcoin ETF το πρόβλημα της αποθήκευσης λύνεται σε ένα βαθμό. Ενώ σε ένα βάθος χρόνου, αναμένεται να μειωθεί και η μεταβλητότητα του. Το ερώτημα όμως είναι εάν το Bitcoin θα είναι το ίδιο ελκυστικό για τους επενδυτές μετά τη μείωση της μεταβλητότητας του, καθώς σήμερα η χρήση του είναι κυρίως κερδοσκοπική. Ίσως, αυτό που θα κρίνει το μέλλον του Bitcoin είναι η ικανότητα του να καθιερωθεί ως ένα εναλλακτικό παγκόσμιο μέσο συναλλαγών (medium of exchange). Αν το καταφέρει αυτό, το μέλλον του είναι υποσχόμενο.

Γενικά Συμπέρασμα Αξιολόγησης

Εάν εξεταστούν προσεκτικά όλα τα στοιχεία των περιουσιακών στοιχείων που παρουσιάστηκαν παραπάνω μπορούν να εξαχθούν κάποια απλά συμπεράσματα:

Τα μετρητά είναι ο αδιαμφισβήτητος βασιλιάς των συναλλαγών, αλλά είναι πάρα πολύ αναξιόπιστα ως μέσο διατήρησης αξίας μέσα στον χρόνο (store of value). Συνεπώς, κράτιστε τόσα μετρητά όσες οι ανάγκες σας για έναν χρόνο.
Τα έντοκα γραμμάτια του Ελληνικού Δημοσίου αποτελούν ένα πολύ καλύτερο μέσο διατήρησης αξίας μέσα στον χρόνο (από τα μετρητά στην τράπεζα) καθώς προσφέρουν πολύ καλύτερες αποδόσεις ενώ παράλληλα έχουν εύκολη αποθήκευση και ανάκτηση (3 μήνες).
Ο φυσικός χρυσός έχει αποδείξει ιστορικά τη δύναμη του ως ένα μέσο διατήρησης αξίας (store of value). Στα πλεονεκτήματα του επίσης η χαμηλή προσφορά και ο ιδιαίτερα χαμηλός πληθωρισμός. Από την άλλη, έχει δύσκολη αποθήκευση και ανάκτηση, ενώ δεν προσφέρει κάποια ετήσια απόδοση κατά τη διακράτηση του. Η τοποθέτηση ενός ποσοστού της τάξης του 5-10% της αξίας ενός χαρτοφυλακίου σε χρυσό ίσως αποτελεί την πιο λογική στρατηγική.
Το Bitcoin είναι αρκετά καινούργιο περιουσιακό στοιχείο (βγήκε το 2010) και χρειάζεται καιρό για να ωριμάσει. Στα πλεονεκτήματα του είναι η χαμηλή προσφορά, ο ιδιαίτερα χαμηλός πληθωρισμός, και η εύκολη ανάκτηση. Παράλληλα, μέσα από διάφορα πρωτόκολλα (DeFi) το Bitcoin μπορεί να προσφέρει και μια ετήσια απόδοση, αλλά αυτή η πρακτική ενέχει κάποιους κινδύνους (counterparty risk). Επίσης, έχει δύσκολη αποθήκευση και υψηλό κίνδυνο μεταβλητότητας (market risk). Στην ερώτηση κατοχή Bitcoin ή όχι, η απάντηση θα μπορούσε να είναι διατήρηση του 1-2% της αξίας ενός χαρτοφυλακίου σε αυτό.

Μετοχές υψηλής κεφαλαιοποίησης

Όσο αφορά τη συνολική διαχείριση ενός χαρτοφυλακίου, στα παραπάνω περιουσιακά στοιχεία ίσως θα μπορούσαν να προστεθούν και κάποιες μετοχές υψηλής κεφαλαιοποίησης που είναι άμεσα ρευστοποιήσιμες. Η εστίαση θα πρέπει να αφορά μετοχές υψηλής εμπορευσιμότητας με καλές προοπτικές για το μέλλον, που παράλληλα προσφέρουν μερισματικές αποδόσεις μεγαλύτερες από τις ετήσιες αποδόσεις των εντόκων του Δημοσίου (υπάρχουν αρκετές σήμερα).

Εν κατακλείδι

Το ποια είναι η καλύτερη μορφή χρήματος δεν μπορεί να απαντηθεί μονολεκτικά, και ίσως δεν έχει και μεγάλη σημασία, με δεδομένο ότι μπορούμε να μοιράσουμε τα χρήματα μας σε διαφορετικές κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων.

Το περιβάλλον μας αλλάζει πλέον με τόσο γρήγορους ρυθμούς, που αυτό που σήμερα θεωρούμε δεδομένο αύριο μπορεί να μην ισχύει καν. Σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο περιβάλλον, η πιο έξυπνη στρατηγική είναι η μεγάλη διασπορά του χρήματος σε διαφορετικές αλλά πάντα εύκολα ρευστοποιήσιμες τοποθετήσεις. Εάν η διασπορά αυτή γίνει με βάση τη γνώση και τη λογική, η αξία των χρημάτων θα αυξηθεί μακροπρόθεσμα. Ενδεικτικά αναφέρεται:

Μετρητά στην τράπεζα που καλύπτουν τις ανάγκες 12 μηνών
Μεγάλη θέση σε έντοκα γραμμάτια (όσο οι αποδόσεις τους παραμένουν τόσο υψηλές)
Μεσαία θέση σε μετοχές υψηλής κεφαλαιοποίησης που προσφέρουν μια μερισματική απόδοση πάνω από 4-5%
Μικρή θέση σε φυσικό χρυσό (5-10% της αξίας του χαρτοφυλακίου)
Πολύ μικρή θέση σε Bitcoin (1-2% της αξίας του χαρτοφυλακίου)

Στη ζωή λένε «η ισχύς εν τη ενώσει», όσο αφορά το χρήμα όμως, η πραγματική ισχύς βρίσκεται στη διασπορά.

Πηγές: